Geneesmiddelen voor de geest.

Hydroxyzine

Hydroxyzine wordt als slaapmiddel gebruikt (Atarax) en in Nederland samen met barbituraten als anxiolyticum in Vesperax. Het middel heeft dezelfde nadelen als barbituraten, misschien in iets mindere mate.

Meprobamaat

Meprobamaat heeft dezelfde nadelen als barbituraten, misschien in iets mindere mate.

Chloralhydraat

Chloralhydraat werd vroeger vooral aan ouderen voorgeschreven in de veronderstelling dat het een tamelijk onschuldig middel is. Het is echter gevaarlijker dan benzodiazepinen. Het enige onderzoek naar de werkzaamheid van Chloralhydraat had een negatief resultaat.

Antidepressiva als slaapmiddel

Sommige antidepressiva, zoals trazodon en ook wel mianserine en mirtazapine, worden als slaapmiddel in plaats van als antidepressivum gebruikt.

Alternatieve slaap- en kalmeringsmiddelen

Melatonine

Melatonine is een hormoon dat onder andere door de pijnappelklier wordt afgescheiden. Het is dus een lichaamseigen stof. Het werkt goed bij jetlag. Ook lijkt melatonine een werkzaam middel bij (milde) slaapproblemen. Het wordt vooral gebruikt bij ouderen en bij kinderen, omdat men bij die patiënten banger is voor de bijwerkingen van benzodiazepinen. Melatonine lijkt inderdaad niet veel bijwerkingen te hebben. In een dosering van 0,1 tot 1 mg kan het een goed alternatief voor andere slaapmiddelen zijn. Bij een jetlag verdient het de voorkeur boven benzodiazepinen. Een nadeel is dat melatonine niet zo goed onderzocht is als andere slaapmiddelen en we dus de voor- en nadelen niet zo goed kennen.
Melatonine is zonder recept verkrijgbaar. Het kan geen kwaad het bij milde slaapproblemen te proberen, maar als de problemen blijven bestaan, moet men niet te lang zelf dokteren en naar de huisarts gaan.
Melatonine speelt een rol bij de regeling van het dag- en nachtritme en het slaap- en waakritme, maar of de effecten als slaapmiddel en bij een jetlag daar verband mee houden, is onduidelijk.

Tryptofaan

Tryptofaan is een lichaamseigen stof, een aminozuur dat in het lichaam vooral in eiwitten wordt ingebouwd. Daarnaast wordt in de hersenen uit tryptofaan de neurotransmitter serotonine gevormd. Daarmee samenhangend blijkt het invloed te hebben op onder andere de slaap. Het duurt meestal weken voor dit merkbaar wordt. Daarom is het alleen geschikt voor behandeling van langdurige slaapproblemen.
Tryptofaan lijkt als enige slaapmiddel effect te hebben bij aangeleerde – geconditioneerde – slapeloosheid. Als deconditionering of andere psychologische behandelingen niet aanslaan, is het de moeite waard tryptofaan (erbij) te proberen. Aanbevolen wordt om drie dagen per week, bijvoorbeeld vrijdag, zaterdag en zondag, ’s avonds 2 gram tryptofaan een half uur voor het slapen gaan in te nemen en de andere vier dagen van de week niet (een vreemd, maar effectief innameschema). Dit dient ten minste een week of acht volgehouden te worden voor men weet of het werkt. Tryptofaan heeft een vieze smaak, er zijn echter Duitse en Engelse preparaten waarvoor dat niet geldt. Deze zijn via de apotheek verkrijgbaar.

Valeriaanpreparaten

Een aantal valeriaanpreparaten is als sedativum geregistreerd voor ‘lichte vormen van nervositeit en spanning’. Sedativa zijn versuffende middelen. Het is onbekend in hoeverre valeriaanpreparaten versuffend en/of angstdempend werken. Niet geregistreerde vormen worden ook voor andere problemen aanbevolen, onder andere voor slaapproblemen. De verkrijgbare preparaten en extracten verschillen onderling sterk van elkaar. Het gebruik van valeriaanpreparaten als een angstdempend middel is bij lichtere gevallen misschien geen slechte oplossing, maar er is zo goed als geen onderzoek dat uitsluitsel geeft over het nut en de gevaren van deze middelen.