Opzoek naar slaap- en kalmeringsmiddelen? Over het nut van en de schade door slaap- en kalmeringsmiddelen bestaat veel onduidelijkheid. Door het veelvuldige en langdurige gebruik van slaapmiddelen zoals Normison, Mogadon, Loramet en kalmeringsmiddelen zoals Valium, Seresta en Temesta hebben de benzodiazepinen een slechte reputatie gekregen. Dat heeft geleid tot richtlijnen voor artsen dat het gebruik van benzodiazepinen tot hoogstens enkele weken beperkt moet blijven.
Om de misverstanden over het gebruik van benzodiazepinen beter te begrijpen, is het nuttig onderscheid te maken tussen mensen die deze middelen al (lang) gebruiken, en mensen die er mee beginnen.
De meeste mensen die deze slaapmiddelen al lang gebruiken, zouden beter af zijn zonder. Ermee ophouden is echter niet gemakkelijk omdat dit tot ontwenningsverschijnselen (onttrekkingsverschijnselen) kan leiden en mensen vaak niet zonder hun middel kunnen of denken te kunnen. Ze zijn afhankelijk van (verslaafd aan) hun slaap- of kalmeringsmiddel. Op dit probleem wordt later uitgebreid op ingegaan.
Sommige mensen die deze middelen al lang gebruiken, zijn echter helemaal niet beter af zonder deze middelen. Die mensen slikken meestal lage doseringen (bijvoorbeeld 5 mg diazepam per dag), en zijn zonder het middel continu angstig. Ze zien beren op de weg en functioneren daardoor slecht. De officiële diagnose die hierbij hoort, is gegeneraliseerde angststoornis. Voor deze mensen heeft jarenlang slikken weinig nadelen.
De voordelen en gevaren van benzodiazepinen worden duidelijk als we bekijken wanneer en hoe met deze middelen begonnen moet worden. Maar eerst moet het verschil tussen slaapmiddelen en kalmeringsmiddelen verduidelijkt worden. Lees hier meer over indicaties.
Slapeloosheid
Slapeloosheid kan men ongewild leren, het is dan geconditioneerd. Dat gaat als volgt. Men kan bijvoorbeeld moeilijk in slaap komen door stress en onrust. Als remedie of tijdverdrijf gaat men in bed tv-kijken, een boek lezen of iets anders doen. Men valt pas laat in slaap. Dat gaat zo een tijd door: niet kunnen slapen, tv-kijken, laat inslapen. Als de stress die de toestand veroorzaakte al lang verleden tijd is, kan dit nog maanden of zelfs jaren voortduren.
Het slaapprobleem is een gewoonte geworden, oftewel geconditioneerd. Het beste is zelf, of met hulp van een psycholoog, het slaapprobleem deconditioneren, afleren. Het voert hier te ver om die deconditionering in detail te beschrijven. Het betekent bijvoorbeeld de tv naar een andere kamer verplaatsen en de slaapkamer verlaten als men meer dan tien minuten wakker ligt. Zo wordt het wakkere gevoel niet meer aan de slaapkamer gekoppeld. Tryptofaan is het enige middel dat bij de behandeling van geconditioneerde slapeloosheid een plaats verdient. Lees meer slaaptips of verschillende soorten medicatie voor een goede nachtrust.
Slaapproblemen en lichamelijke aandoeningen
Sommige ziekten of lichamelijke ongemakken verhinderen een goede slaap. Dat zijn bijvoorbeeld ziekten waarbij de hormoonhuishouding in de war is (zoals van de schildklier, of de overgang), longaandoeningen zoals astma, of als de ademhaling op een of andere manier slecht functioneert, bij hartaandoeningen, migraine, pijn en nog veel meer. Eigenlijk kunnen slaapproblemen ontstaan door bijna alle ziekten of lichamelijke ongemakken. Over het algemeen helpen slaapmiddelen daarbij niet goed. Er is maar één goede, blijvende oplossing: de ziekte of het ongemak verhelpen.
Slaapmiddelen helpen in zulke gevallen alleen als ze in hoge doseringen worden ingenomen. Juist bij hoge doseringen is de kans op afhankelijkheid aanwezig. Soms valt de oorzaak van de slaapproblemen niet of niet snel genoeg te verhelpen. In dat geval is aan het gebruik van slaapmiddelen niet altijd te ontkomen. Het gebruik moet liefst kort duren. Bijvoorbeeld twee, drie nachten om iets beter te slapen en niet helemaal uitgeput te raken.
Verschillende slaapmiddelen
De lijst met de meeste merken slaapmiddelen beschreven die in Nederland en België zijn geregistreerd. Bij elk slaapmiddel staan tussen haakjes de merknamen die in beide landen voorkomen. Weggelaten zijn de namen die (bijna) identiek zijn aan de stofnaam. De eigenschappen van de benzodiazepinen verschillen onderling vooral in beginsnelheid en duur van het effect.